Een overdracht van het familiebedrijf van de ene generatie op de andere is een ingrijpend proces. Immers alle bestaande waarden en normen kunnen verschuiven in de context van een andere tijd
De knopen in de tijdslijn van een familiebedrijf
Emoties tussen partners
De relaties tussen de familieleden spelen hier een grote rol. Bent u één van een stel, een huwelijkspartner dan is het fijn als beide partners op dezelfde lijn zitten over de overdracht. (Spoiler alert…, dat zitten ze vaak niet).
Ouders zijn vaak eensgezind over de voortzetting van hun bedrijf, wie daarvoor geschikt is, daarover kan er een behoorlijk verschil van mening zijn. Nu kan er stress ontstaan in de relatie en het bedrijf draait gewoon door.
Impasse
Een impasse ligt op de loer als de onderlinge verschillen niet besproken worden maar – als rotte vis – onder tafel blijven…en gaan ‘stinken’ Fijn dus als dit in goede banen kan worden geleid. Ik kom dit vaak tegen in mijn praktijk. Hoe ziet dit eruit? We spreken dan af de we onderzoeken wat er aan de hand is, wat de verschillen zijn en of die overbrugbaar zijn. En wat is het doel? Het voorzetten van het bedrijf, of het oké houden van de relatie en kan dat misschien allebei? Mijn coaching is hierin diepgaand, alle emoties moeten op tafel hoe vervelend ook. En dat op een correcte manier. D.w.z. de emoties zijn van jou en de ander hoeft niet te veranderen, om jou een andere emotie te laten ervaren!
Wat hierin zaak is, is om over een weer te vertellen wat er persoonlijk speelt en bij de ander te checken of die boodschap is aangekomen. Dit communicatiesysteem vraagt om actief luisteren, begrip op te brengen voor andermans gezichtspunt en terug te geven dat de ander gezien en gehoord is, ongeacht de verschillen. Nu volgt de volgende stap, die begint met de vraag. Wat zou ik anders willen en hoe kunnen we elkaar daarin ondersteunen? Dit is het begin van dialoog en verbinding.
Emoties tussen broers en zussen
Bij een issue binnen dezelfde generatie over voortbestaan, opvolging en bedrijfsvoering spelen weer andere zaken. Hier kan er jaloezie zijn over het verdelen van posities, aandelen en zeggenschap. Vaak worden patronen die al in het gezin leefden nu ook zichtbaar op de werkvloer. Ik ga dan naar het gehele systeem kijken, hoe was het vroeger in het gezin, hoe was de rangorde bij de kinderen, hoe werd alle aandacht verdeeld of was er altijd al ’een opvolger’ (de oudste zoon?) in beeld. De balans van geven en nemen en aandacht en richting van de liefde voor de kinderen in het gezin waar het nu om draait komen hier duidelijk naar voren en zijn het handvat om de balans te herstellen.
Onontwarbare bol wol.
Veelvuldig maak ik mee dat er grote verschillen zijn tussen de generaties, die weer zijn weerslag hebben op de andere familieleden en hun onderlinge banden. Zo grijpt alles in elkaar als een onontwarbare bol wol. Bij een opvolgingskwestie kunnen de scheidende en komende generatie flink botsen. Dit kan zijn over de inhoud maar vaker over de vorm -en dan de toon- waarop er wordt gediscussieerd. De emoties kunnen hier hoog oplopen en eindigen in z.g. Spelgedrag waarin aan het eind ieder met ‘lege handen’ vertrekt en er (weer) niets is veranderd. Wij noemen dit ‘Psychologisch Spel’ geschreven met een hoofdletter. Dit is een communicatie/transactiemodel tussen mensen waarbij er onderling en onbewust informatie (verbaal en non-verbaal) wordt uitgewisseld maar waar geen verbinding maar verwijdering plaatsvindt en waar het einde altijd afloopt volgens hetzelfde resultaat zoals: “ Zie je wel, hij/zij verandert toch niet, óf hij/zij luistert niet, óf hier verandert nooit iets enz. enz.
Dit Spelgedrag, wat geen spelletje voor ieders plezier is, is een ineffectieve en soms destructieve manier van communiceren om het eigen referentiekader te beschermen tegen een ander inzicht. Er zijn drie manieren om dit te doen, ook wel de Spelrollen. Dit zijn de Aanklager, de Redder en het Slachtoffer. In het verloop van Spel wordt er gewisseld van rol. Allemaal zonder een bewuste keuze maar in reactie op de ander.
afbeelding: Dramadriehoek
Bewustwording in het familiebedrijf
Heel belangrijk om deelnemers in mijn coaching hiervan bewust te maken. Na enige tijd herkennen ze het eigen gedrag en welke reactie dat teweegbrengt. Dan pas kan er geoefend worden met het voeren van een dialoog. En daarbij spelen omstanders ook een rol, dit kunnen de andere familieleden zijn die wel ‘op de hoogte zijn’ van de situatie. Zij zijn min of meer betrokken of trekken zich op een of andere manier terug. Dit zijn degenen die geen ‘partij willen kiezen’ maar wel het Spel beïnvloeden. Let wel; Spel kan de ergste vormen aannemen. Coaching kan helpen om de zaak te de-escaleren. Maar soms is het Spel al zo ernstig, de z.g. 2e of 3e graad Spel en die eindigt vaak in de rechtbank of erger, op het Kerkhof.
Ik ken geen familiebedrijven die dit op voorhand een optie vinden, daarom schakelen familiebedrijven die aanvoelen dat het zo niet verder kan, mijn hulp en expertise in.